•    پخش کودهای مایع در سطح مزرعه
•    برای دفع پساب حاصله از تصفیه خانه های فاضلاب در سطح اراضی
•    برای آبپاشی روی گیاه به منظور حفاظت آنها در مقابل سرما و یخبندان
•    برای تعوِق انداختن زمان تشکیل غنچه و گل 
•    برای مرطوب کردن سطح خاک و جلوگیری از فرسایش بادی
•    برای کمک به جوانه زدن بذرها
•    برای کنترل محیط و خنک کردن خاک و گیاه و هوای اطراف آن

 

معرفی اجزای سیستم‌های آبیاری بارانی

هر چند سیستم‌های آبیاری بارانی متنوع هستند اما وجوه مشترک نیز بین آن‌ها وجود دارد. در این مطلب به بیان این اجزای سیستم‌های آبیاری بارانی به طور کلی می‌پردازیم و بیشتر تمرکزمان بر روی سیستم‌های کلاسیک می‌باشد.

سیستم پمپاژ و تأمین فشار

از جمله این که در تمام این سیستم‌ها باید آب تحت فشار قرار گیرد، فشار ممکن است بسیار زیاد (8 ‏تا 10 اتمسفر) مانند آنچه در ماشین‌های آبیاری  تفنگی (Gun) کاربرد دارد، متوسط (3 تا 5 اتمسفر (مانند سیستم‌های جابجا شونده کلاسیک و یا نسبتاً کم (1 تا 2 اتمسفر) باشد. امروزه سعی می‌شود برای صرفه‌جوئی انرژی از انواع سیستم‌های آبیاری بارانی کم فشار استفاده گردد. سیستم‌های پیشرفته کم‌فشار متحرک خطی (لینیر) و عقربه‌ای (سنتر پیوت) از این نوع به شمار می‌روند.
در صورتی که منبع آب نسبت به مزرعه در ارتفاع بالاتری قرار داشته باشد، این امکان وجود دارد که آب را با لوله منتقل نموده و از اختلاف ارتفاع برای تأمین فشار در سیستم استفاده نمود و هزینه‌های طرح را کاهش داد. اما در اکثر موارد، فشار سیستم می‌بایست توسط پمپ تأمین گردد. بنابر این پمپ یا سیستم تأمین فشار یکی از اساسی‌ترین اجزای سیستم‌های آبیاری بارانی به شمار می‌رود.

خطوط لوله اصلی

‏جزء دیگر سیستم آبیاری بارانی، لوله اصلی است که بین پمپ (یا نقطه تأمین فشار) و نقطه‌ای که آب به مزرعه منتقل می‌شود قرار دارد. برخی سیستم‌ها مانند ماشین‌های آبیاری  بارانی که آب را ازکانال روباز برداشت می‌کنند فاقد لوله اصلی هستند. همان طور که در بعضی شرایط ممکن است چندین لوله اصلی در مزرعه کشیده شده باشد. چون لوله‌های اصلی کمتر جابه‌جا می‌شوند، اکثراً در زیر زمین قرار می‌گیرند و هر کجا لازم باشد آب از آنها در سطح زمین دریافت شود، یک لوله عمودی (رایزر) از آن منشعب شده و تا سطح زمین بالا می‌آید. روی این ‏لوله شیرفلکه نصب می‌گردد تا به آسانی بتوان جریان آب را قطع و وصل کرد. لوله اصلی معمولاً انشعابات کوچکتری دارد که به آنها نیمه اصلی گویند. در حالی که لوله اصلی وظیفه آبرسانی به کل مزرعه را دارد، لوله نیمه اصلی فقط برای قسمتی از مزرعه آب تأمین می‌کند. بنابراین لوله اصلی و لوله‌های نیمه اصلی یکی دیگر از اجزای سیستم‌های آبیاری بارانی کلاسیک را تشکیل می‌دهند.

لوله‌های فرعی

آبرسانی به داخل مزرعه و جابه‌جایی آب در زمین توسط لوله‌های دیگری که از لوله اصلی یا لوله نیمه اصلی منشعب می‌شوند صورت می‌گیرد. این لوله‌ها را لوله فرعی یا لاترال یا بال آبیاری می‌گویند. در بعضی سیستم‌ها مانند سنتر پیوت، لینیر و رول لاین (لوله‌های چرخدار) فقط یک لوله فرعی وجود دارد. حال آن‌ که برخی دیگر از سیستم‌ها مانند انواع جابجا شونده کلاسیک و یا سیستم‌های ثابت ممکن است 2 ‏یا چند لوله فرعی داشته باشند. لوله یا لوله‌های فرعی نیز از اجزای مهم سیستم آبیاری بارانی به شمار رفته و طراحی آن از نظر قطر و طول یکی از کارهای اساسی در طرح یک سیستم آبیاری بارانی است.

آبپاش‌ها

آبپاش‌ها (sprinkler) ‏آخرین جزء از اجزای سیستم‌های آبیاری بارانی را تشکیل می دهند. آبپاشها ممکن است مستقیما روی لوله های فرعی قرار گیرند و  یا اینکه روی پایه عمودی که از لوله فرعی منشعب  شده و به آن پایه آبپاش (رایزر) می گویند واقع شوند.
وظیفه آبپاش خارج کردن آب از لوله فرعی و تبدیل آن به قطرات ریز و درشت برای پخش در اطراف و آبیاری گیاهان می‌باشد. برای آن‌ که پخش آب در سطح مزرعه یکنواخت صورت گیرد، فاصله لوله‌های فرعی از یکدیگر و فاصله آبپاش‌ها از همدیگر (که در واقع فاصله روی لوله لاترال می‌باشد) و قطر دایره پاشش از معیارهای مهمی است که در طراحی سیستم‌های آبیاری بارانی باید در نظر گرفته شود.

انواع سیستم های بارانی

جابجا شونده (Portable)
نیمه جابجا شونده (Semi-Portable)
نیمه ثابت (Semi-permanent)
ثابت (Permanent)
مجموعه متحرک (Move)
مجموعه ثابت (Solid Set)
مجموعه متحرک دائم (Continues Move)

مزایا و معایب آبیاری بارانی

هر نوع روش آبیاری دارای یک سری معایب و مزایایی است که با در نظر گرفتن مجموعه این معایب و مزایا باید اقدام به انتخاب و طراحی روش آبیاری نمود.
الف - توانایی ها و مزایا :
ـ حذف عملیات تسطیح و کاهش هزینه های آماده سازی اراضی
ـ تهویه خاک به راحتی انجام می شود .
ـ مبارزه با یخبندان ، آفات و انگل ها میسر است .
ـ هزینه نیروی کارگری در مقایسه با روشهای آبیاری سطحی کمتر است .
ـ تلفات بصورت رواناب و فرسایش خاک در این روش به حداقل می رسد .
ـ راندمان آبیاری در مقایسه با روشهای سنتی بیشتر است .
ـ بازده محصولات آبیاری بارانی در اغلب موارد بیشتر از آبیاری سطحی است .
ـ زمین کمتری برای مسیر انتقال آب هدر می رود .
ـ امکان آبیاری در اراضی کم عمق وجود دارد .
ـ در اغلب محصولات آبیاری بارانی باعث افزایش رشد می شود .
ـ امکان آبیاری در اغلب خاکها وجود دارد .
ـ امکان آبیاری در اراضی شیبدار وجود دارد .
ـ امکان آبیاری در اغلب شرایط آب و هوایی وجود دارد .
ب ـ معایب آبیاری بارانی :
ـ در صورت وجود باد یکنواختی توزیع کاهش می یابد .
ـ کمبود توان فنی در مناطق دورافتاده وجود دارد .
ـ شدت تبخیر در مناطق گرم و خشک زیاد بوده لذا تلفات در این مناطق زیاد است .
ـ در مناطقی که باد شدید است تلفات آب زیاد است .
ـ به دلیل خسارت زدن به برگ محصولات، در این روش استفاده از آبهای با کیفیت پایین ممکن نیست .
شرایطی که آبیاری بارانی توصیه می شود :
ـ برای آبیاری گیاهانی که دارای ریشه کم عمق هستند.
ـ در اراضی با شیب زیاد و با عمق کم خاک زراعی.
ـ در اراضی با نفوذ پذیری زیاد.
ـ در مورد محصولاتی که بصورت متراکم کشت می شوند.